Inclusieve pedagogie op 't Zwaluwnest

Thema: Inspiratie opdoen in Belgische scholen
Media:Praktijkvoorbeeld

Inclusieve pedagogie is een kader dat ons helpt te zien hoe leerkrachten de school en het leren toegankelijk maken voor alle leerlingen. Het houdt ons gefocust op de volgende (kleine) stap richting lesgeven aan alle leerlingen. Lani Florian is één van de grondleggers van de inclusieve pedagogie en zij beschrijft dit alsvolgt: “Door het erkennen van de aanname dat verschil normaal is, worden alle leerkrachten gezien als competent en verantwoordelijk voor het lesgeven aan alle leerlingen”.

Wij hebben dit vertaald naar 3 slagzinnen:

Yes they can (Ja, zij kunnen het): de ‘zij’, dat zijn de leerlingen, lerenden of studenten
Yes I can (Ja, ik kan het): de ‘ik’, dat is de leerkracht of onderwijsprofessional
Yes we can (Ja, wij kunnen het): de ‘wij’, dat is het volledige schooltea, dus jij en al jouw collega’s

Inclusieve pedagogie is niet het zoveelste nieuwe kader. Het is een kader dat terug te vinden is in de meeste kaders die gericht zijn op onderwijs dat toegankelijk is voor alle leerlingen. Het waardeert het vakmanschap van leerkrachten en zet diversiteit in als een kans om te leren.

Veel leerkrachten en andere onderwijsprofessionals handelen onbewust reeds volgens (enkele) principes van inclusieve pedagogie. Zo ook op basisschool t’ Zwaluwnest in Wachtebeke, zij laten ons zien hoe het kader van de inclusieve pedagogie zichtbaar is op hun school.

’t Zwaluwnest is een basisschool waar leerlingen les volgen van 2,5 tot 12 jaar. Ze zijn gelegen in Wachtebeke, hebben ongeveer 150 tot 200 leerlingen en een team van ongeveer 15 onderwijsprofessionals. T’ Zwaluwnest is een openluchtschool die momenteel hun goed uitgedachte en voorbereide transitie naar openluchtschool verwezenlijken. De eerste prachtig uitgewerkte buitenruimtes zijn veelbelovend. Deze school is ook zoekende in hoe zij een leeromgeving kunnen creëren die stimulerend is voor alle leerlingen. Ze hebben soms het gevoel dat zij hierin nog een lange weg te gaan hebben. Door het kader van inclusieve pedagogie als lens te gebruiken om naar hun school te kijken, maken we zichtbaar wat zij realiseerden op het gebied van toegankelijk onderwijs voor alle leerlingen. Daarnaast maakt deze lens ook zichtbaar wat hun volgende stappen kunnen zijn.

Yes they can (Ja, zij kunnen het)

Diversiteit is normaal, we zijn allemaal unieke personen met unieke noden. Dit geld ook voor mijn leerlingen.

Als zij de juiste omstandigheden en relaties hebben, kunnen en willen al mijn leerlingen leren en ontwikkelen. Ik geloof in hen.

Ik geef les aan echte, individuele leerlingen, niet aan veronderstelde of ingebeelde leerlingen die ik kan groeperen in uitstekende, gemiddelde en trage lerenden. Ik zie het leren van mijn leerlingen als complex en hun ontwikkeling als steeds voortgaand.

Ik durf risico’s te nemen in mijn lessen en mijn lesgeven, dit zorgt er onder andere voor dat mijn leerlingen mij kunnen verrassen. Het geeft hen de mogelijkheid om op verschillende manieren te reageren op mijn lespraktijk. Mijn lespraktijk is niet rigide of voorspelbaar?

Ik zie gedrag als een deel van de ontwikkeling van mijn leerlingen, hun gedrag is een afspiegeling van de ontwikkelingsfase waarin zij zich bevinden. Het vertonen van moeilijk hanteerbaar gedrag maakt van een leerling geen ‘slechte’ of ‘moeilijke’ leerling..

Hoe ze dit doen in 't Zwaluwnest	De bril van inclusieve pedagogie
Alle klassen werken voor het vak wereldoriëntatie met projecten. Leerlingen kiezen zelf het thema voor een project tijdens een kringgesprek met de hele klas. Sommige leerlingen zijn eerder afwezig tijdens dit soort kringgesprekken, dus maakt de leerkracht achteraf altijd even tijd om hen op een rustig moment te bevragen. Zo zorgt de leerkracht ervoor dat alle leerlingen een inbreng hebben over een project en dat alle ideeën meegenomen worden.	De leerkrachten op deze school geloven dat elk kind wil leren, ontwikkelen en deelnemen. Ze zetten zich actief in om leren te ondersteunen door te zoeken naar verbinding en ideale omstandigheden te creëren voor dit leren. In dit voorbeeld doen ze dit door de tijd te nemen om een leerling individueel te benaderen om ook hun ideeën en kennis toe te voegen aan het projectplan.
De ProuD-leervraag van deze school gaat over de evaluatie van projectwerk. Ze willen hierin focussen op formatief evalueren, waarbij ze dus vooral het proces evalueren en minder het uiteindelijke product.	De focus op formatieve evaluatie is een duidelijke uiting van een geloof in de mogelijkheden van alle leerlingen. Zij zijn er van overtuigd dat alle leerlingen kunnen en moeten ondersteund worden in hun leerproces, zodat zij hun leren naar een volgend niveau kunnen tillen. Maar het toont niet alleen een geloof in de leerlingen, maar ook een ‘Yes I can’ een geloof in jezelf als leerkracht, in jouw lespraktijk als leeractiviteit voor jezelf. De focus op formatieve evaluatie vraagt een onderzoekende mindset en dit versterkt elke dag weer de lespraktijk.
Lezen is zeer belangrijk in ’t Zwaluwnest. De schoolbibliotheek is georganiseerd volgens leeftijdscategorie, maar de leerlingen mogen kiezen wat ze lezen.	De schoolbibliotheek is zo georganiseerd dat de leerlingen voldoende en duidelijke structuur hebben. Dat de leerlingen vrij een boek mogen kiezen toont het geloof dat deze school heeft in de wil en de mogelijkheid van haar leerlingen om te leren en te ontwikkelen.
Centraal in de school vind je een stoefmuur. Deze is er om te pronken met wat leerlingen bereiken, wat ze bedenken en wat ze maken.	Deze school maakt (letterlijk en figuurlijk) ruimte om elk moment dat een leerling hen verraste te vieren. Door dit zo publiek te delen, geven ze anderen ook de kans om geïnspireerd te raken.
‘t Zwaluwnest is een openlucht school, hun buitenruimtes worden aan een stevig tempo omgebouwd tot plekken die zowel de leerlingen als de leerkrachten uitdagen, ondersteunen en verrassen. In de plannen staan nog plaatsen met materiaal dat vrij en creatief spel en leren stimuleert (zo kan een kom gebruikt worden om fantasie voedsel in te bereiden, maar het is ook een hoed of een stapsteen in de rivier). Andere plaatsen zullen juist rust bieden, ideaal om een goed boek te lezen of je terug te trekken.	We zien hoe deze school doelgericht en planmatig aan de slag gaat met geplande transformaties. Op deze manier ondersteunt de omgeving de leerkrachten zodat zij op hun beurt hun lessen zo vorm kunnen geven dat er veel mogelijkheid tot verrassing is. Door verrassingen te plannen, worden leerlingen geactiveerd en zetten ze de diversiteit bij de leerlingen in als voordeel voor ieders leerproces.

Yes I can (Ja, ik kan het)

Alle leerlingen zijn en blijven mijn verantwoordelijkheid en ik ben capabel genoeg om les aan hen te geven.

Ik zie uitdagingen als opportuniteiten om te leren, zowel voor mezelf als voor mijn leerlingen.

Ik blijf altijd leren als professional. De lespraktijk in zichzelf is een leermogelijkheid. Ik kan er op reflecteren en er over uitwisselen met mijn collega’s.

Ik ben niet alleen een leerkracht, ik ben ook een lerende en mijn leerlingen zijn mijn leerkrachten.

Hoe ze dit doen in 't Zwaluwnest	De bril van inclusieve pedagogie
De buurt rond de school is de laatste tijd verandert, waardoor de school een toegenomen aantal leerlingen met specifieke noden ontvangt. Een van de antwoorden van de school op deze groeiende noden is het LIST-project van de school, waarin zij hun leescultuur volledig hebben herdacht. Elke dag, op hetzelfde moment, is iedereen op de school aan het lezen, zowel de leerlingen, de leerkrachten, de directie, e.d. Sommige leerlingen lezen met ondersteuning, bij de kleuters wordt er voorgelezen en sommigen gebruiken audio-boeken. De slogan is “Lezen is tof!”	Deze school zag de uitdagingen die een veranderende buurt met zich meebrengt en nam deze aan als mogelijkheden om te leren. Door hun leescultuur te herdenken en te versterken voor elke leerling, of zij nu specifieke noden hebben of niet. Een veranderende buurt is niet andermans probleem, elk lid van het schoolteam is capabel genoeg om hierop te reageren en deze school neemt deze verantwoordelijkheid serieus.
Sommige leerlingen worden ondersteund door een leerondersteuner, die enkele uren per week op school aanwezig is vanuit een leersteuncentrum. De leerondersteuner werkt zoveel mogelijk in de klas, waarbij hij of zij zowel het leren van de leerling als van de leerkracht ondersteunt.	Leerkrachten op ‘t Zwaluwnest zien alle leerlingen als hun verantwoordelijkheid, ook als de leerondersteuner aanwezig is. Ze zien de leerondersteuner niet als iemand bij wie ze de leerling kunnen parkeren, maar als iemand die hen kan helpen hun leerlingen nog beter te leren kennen.
De leerlingen op deze school zijn vrij in hun keuze van een project voor het vak wereldoriëntatie. Er is geen onderwerpenlijst waar ze uit moeten kiezen, de leerkracht legt geen beperkingen op. Bovendien zijn de leerlingen niet alleen aan zet bij de keuze van het project, ze bespreken ook wat ze over het gekozen thema willen leren en wat ze errond willen doen. Zo besloten de leerlingen van één van de kleuterklassen om een project te doen rond superhelden. Ze bespraken de kleren van superhelden (en hoe ze die zelf gingen maken), superhelden in het echte leven (zoals de brandweer), superkrachten en ga zo maar door.	Door de leerlingen deze vrijheid te geven, neemt de leerkracht een lerende rol aan. Want de keuzes en ideeën van de leerlingen, verraden veel over hun interesses en tijdens de bespreking van wat ze gaan leren en doen rond het project, krijgt de leerkracht inzicht in hun voorkennis over het thema. En zelfs het kringgesprek zelf geeft de leerkracht veel inzicht in de spreekvaardigheid en sociale vaardigheden van de leerlingen.

Hoe ze dit doen in 't Zwaluwnest

De bril van inclusieve pedagogie

De buurt rond de school is de laatste tijd verandert, waardoor de school een toegenomen aantal leerlingen met specifieke noden ontvangt. Een van de antwoorden van de school op deze groeiende noden is het LIST-project van de school, waarin zij hun leescultuur volledig hebben herdacht. Elke dag, op hetzelfde moment, is iedereen op de school aan het lezen, zowel de leerlingen, de leerkrachten, de directie, e.d. Sommige leerlingen lezen met ondersteuning, bij de kleuters wordt er voorgelezen en sommigen gebruiken audio-boeken. De slogan is “Lezen is tof!”

Deze school zag de uitdagingen die een veranderende buurt met zich meebrengt en nam deze aan als mogelijkheden om te leren. Door hun leescultuur te herdenken en te versterken voor elke leerling, of zij nu specifieke noden hebben of niet. Een veranderende buurt is niet andermans probleem, elk lid van het schoolteam is capabel genoeg om hierop te reageren en deze school neemt deze verantwoordelijkheid serieus.

Sommige leerlingen worden ondersteund door een leerondersteuner, die enkele uren per week op school aanwezig is vanuit een leersteuncentrum. De leerondersteuner werkt zoveel mogelijk in de klas, waarbij hij of zij zowel het leren van de leerling als van de leerkracht ondersteunt.

Leerkrachten op ‘t Zwaluwnest zien alle leerlingen als hun verantwoordelijkheid, ook als de leerondersteuner aanwezig is. Ze zien de leerondersteuner niet als iemand bij wie ze de leerling kunnen parkeren, maar als iemand die hen kan helpen hun leerlingen nog beter te leren kennen.

De leerlingen op deze school zijn vrij in hun keuze van een project voor het vak wereldoriëntatie. Er is geen onderwerpenlijst waar ze uit moeten kiezen, de leerkracht legt geen beperkingen op. Bovendien zijn de leerlingen niet alleen aan zet bij de keuze van het project, ze bespreken ook wat ze over het gekozen thema willen leren en wat ze errond willen doen. Zo besloten de leerlingen van één van de kleuterklassen om een project te doen rond superhelden. Ze bespraken de kleren van superhelden (en hoe ze die zelf gingen maken), superhelden in het echte leven (zoals de brandweer), superkrachten en ga zo maar door.

Door de leerlingen deze vrijheid te geven, neemt de leerkracht een lerende rol aan. Want de keuzes en ideeën van de leerlingen, verraden veel over hun interesses en tijdens de bespreking van wat ze gaan leren en doen rond het project, krijgt de leerkracht inzicht in hun voorkennis over het thema. En zelfs het kringgesprek zelf geeft de leerkracht veel inzicht in de spreekvaardigheid en sociale vaardigheden van de leerlingen.

Yes we can (Ja, we kunnen het)

Mijn klasdeur staat steeds open voor anderen, op deze manier leren mijn collega’s en ik samen. We reflecteren in dialoog op hoe onze leerlingen reageren op onze lespraktijk en wat deze reacties ons vertellen.

In onze school werken we actief aan een cultuur van respect voor verschil. We doen dit steeds in samenwerking.

Ik investeer actief in verbinding met de mensen rond mijn leerlingen, zoals het schoolpersoneel, ouders en externe partners.

Hoe ze dit doen in 't Zwaluwnest	De bril van inclusieve pedagogie
Tijdens corona werden twee zesdejaarsklassen samen in één coronabubbel geplaatst. Dus besloten beide leerkrachten spontaan om te experimenteren. En dus gingen ze co-teachen, ook lang nadat coronabubbels een (nare) herinnering uit het verleden waren.	Deze leerkrachten voelden voldoende veiligheid en vertrouwen om te experimenteren met een intensieve(re) samenwerking. Ze ontwikkelen hun lessen samen en worden hierin gesteund door de directie en hun collega’s.
Het schoolgebouw van ‘t Zwaluwnest gaat al een hele tijd mee. Na jaren van spontaan opendeurbeleid, wordt het gebouw nu ook officieel aangepast met gedeelde ruimtes tussen verschillende klassen.	De leerkrachten van deze school zijn niet terughoudend wanneer het gaat over het delen van hun dagelijkse praktijken samen. Zelfs als de fysieke ruimtes hen hierin wat hinderen. Dit is een heel krachtig voorbeeld van hun sterke wil tot samenwerking.
Op het einde van het schooljaar maken de leerkrachten de tijd om hun leerlingen door te geven aan de leerkracht van het volgende jaar. De school ondersteunt dit onder andere door hen een lijst te geven met thema’s die zij kunnen bespreken over een leerling.	Elke jaar ontdekken leerkrachten nieuwe dingen over een leerling, over wat werkt en wat niet werkt. Door dit niet voor zichzelf te houden, maar het te delen met de leerkracht van het volgende jaar, starten zowel de leerkracht als de leerling het nieuwe schooljaar met een voorsprong en kunnen zij verder bouwen op het jaar ervoor.

Hoe ze dit doen in 't Zwaluwnest

De bril van inclusieve pedagogie

Tijdens corona werden twee zesdejaarsklassen samen in één coronabubbel geplaatst. Dus besloten beide leerkrachten spontaan om te experimenteren. En dus gingen ze co-teachen, ook lang nadat coronabubbels een (nare) herinnering uit het verleden waren.

Deze leerkrachten voelden voldoende veiligheid en vertrouwen om te experimenteren met een intensieve(re) samenwerking. Ze ontwikkelen hun lessen samen en worden hierin gesteund door de directie en hun collega’s.

Het schoolgebouw van ‘t Zwaluwnest gaat al een hele tijd mee. Na jaren van spontaan opendeurbeleid, wordt het gebouw nu ook officieel aangepast met gedeelde ruimtes tussen verschillende klassen.

De leerkrachten van deze school zijn niet terughoudend wanneer het gaat over het delen van hun dagelijkse praktijken samen. Zelfs als de fysieke ruimtes hen hierin wat hinderen. Dit is een heel krachtig voorbeeld van hun sterke wil tot samenwerking.

Op het einde van het schooljaar maken de leerkrachten de tijd om hun leerlingen door te geven aan de leerkracht van het volgende jaar. De school ondersteunt dit onder andere door hen een lijst te geven met thema’s die zij kunnen bespreken over een leerling.

Elke jaar ontdekken leerkrachten nieuwe dingen over een leerling, over wat werkt en wat niet werkt. Door dit niet voor zichzelf te houden, maar het te delen met de leerkracht van het volgende jaar, starten zowel de leerkracht als de leerling het nieuwe schooljaar met een voorsprong en kunnen zij verder bouwen op het jaar ervoor.

Gerelateerd materieel:

Liepaja University, Letland (Augustus 2023)

Op 24 augustus 2023 vond het slotevent plaats van het Erasmus+-project 'Proud to Teach All' om de successen te vieren. Het event bracht de dialoog op gang over inclusief onderwijs met leerkrachten, a…

Thema:
Duurtijd: 0- 0min
Media: