Hoe kunnen we een inclusieve schoolcultuur en beleid ontwikkelen, samen met leerlingen, gezinnen en andere partners in de gemeenschap?

Volgens de European Toolkit for Schools vereist een inclusieve schoolcultuur en schoolbeleid een schoolbrede aanpak.

"De schoolbrede aanpak houdt in dat er wordt ingespeeld op de behoeften van leerlingen, personeel en de bredere gemeenschap, niet alleen binnen het curriculum, maar in de hele school- en leeromgeving. Het impliceert collectieve en gezamenlijke actie in en door een schoolgemeenschap om het leren, het gedrag en het welzijn van leerlingen, en de omstandigheden die dit ondersteunen, te verbeteren." (UNESCO)

Deze benadering ziet scholen als samenwerkende leeromgevingen. De hele schoolgemeenschap, inclusief ouders en gezinnen, neemt samen met externe belanghebbenden de verantwoordelijkheid om alle leerlingen te helpen zich zo goed mogelijk te ontwikkelen.  Daarbij wordt The Whole School Approach uit Ierland gezien als een manier om een bedrijfscultuur te ontwikkelen die gebaseerd is op gedeelde waarden en visie, het creëren van een interprofessionele aanpak om de behoeften van leerlingen te ondersteunen en het verbeteren van de betrokkenheid bij collectieve en individuele reflectie. Deze initiatieven worden ontwikkeld en geïmplementeerd in samenwerking met andere onderwijssectoren en samenwerkingspartners. Indicatoren voor de ontwikkeling van een inclusieve schoolcultuur en beleid staan vermeld onder A en B. Met beleid bedoelen we de nationale beleidsstrategieën, het regionale beleid met samenwerkingspartners en het beleid in de school.

Een inclusieve cultuur is een plaats en context waar alle leerkrachten, leerlingen en ander personeel gemeenschap kunnen vinden in het concept van diversiteit. Diversiteitspraktijken moeten in de hele onderwijsinstelling worden ingepast. De school moet een inclusieve cultuur creëren met inclusieve waarden en normen, en een open klimaat waarin alle leerlingen welkom zijn (Emmers et al., 2017).

In de index voor inclusie (Booth & Ainscow, 2011) worden voor het ontwikkelen van een inclusieve schoolcultuur de volgende indicatoren genoemd:

1. Bouwen aan een gemeenschap waarin

• Iedereen welkom is;
• Leerlingen elkaar helpen;
• Personeel samenwerkt;
• Personeel en leerlingen elkaar met respect behandelen;
• Er partnerschap is tussen personeel en ouders/verzorgers/voogden;
• Personeel en bestuurders goed samenwerken: zij gaan respectvol met elkaar om, etnische, sociale achtergrond of sekse spelen geen rol;
• De plaatselijke gemeenschap wordt betrokken bij de school;
• De directie, leraren, ondersteunend en overig personeel goed samenwerken. Er is een actieve betrokkenheid tijdens vergaderingen en alle teamleden worden uitgenodigd.

2. Vestigen van inclusieve waarden waarbij

• Er hoge en realistische verwachtingen worden gesteld aan alle leerlingen;
• Leerlingen, ouders/verzorgers, personeel en bestuurders de gedachte delen dat alle mensen gelijkwaardig en verschillend van elkaar zijn en recht hebben op het volgen van onderwijs op de school van hun keuze;
• Leerlingen gelijk gewaardeerd worden;
• Personeel en leerlingen gelijkwaardig met elkaar omgaan;
• Personeel er naar streeft om barrières bij leren en participeren in alle aspecten van de school weg te nemen;
• De school er naar streeft om alle vormen van discriminatie weg te nemen.

De "Index for Inclusion: developing learning and participation in schools" (2011) is een set materialen ter ondersteuning van de zelfevaluatie van alle aspecten van een school, met inbegrip van activiteiten op speelplaatsen, in personeelskamers en klaslokalen en in de gemeenschappen en omgeving rond de school. Het moedigt alle personeelsleden, ouders/verzorgers en kinderen aan bij te dragen aan een inclusief ontwikkelingsplan en dit in de praktijk te brengen. De drie dimensies zijn een van de hoekstenen waarop het project is gebaseerd. Om inclusief onderwijs te realiseren, moet er een zeker gevoel van urgentie zijn op de volgende niveaus: praktijk, cultuur en beleid (zie index van inclusie Booth en Ainscow, 2011; Emmers et al., 2017).

In de index voor inclusie (2011) worden voor het ontwikkelen van een inclusief schoolbeleid de volgende indicatoren genoemd:

1. Ontwikkelen van een school voor iedereen

• Benoemingen en promoties van personeel gebeuren eerlijk.
• Ieder nieuw personeelslid wordt geholpen om zich thuis te voelen in de school.
• De school streeft ernaar om alle leerlingen uit de buurt toe te laten.
• De school zorgt ervoor dat de school en de schoolomgeving functioneel zijn voor iedereen. Er worden aanpassingen aan de omgeving aangebracht waardoor de school toegankelijk is voor alle personeelsleden en leerlingen.
• Iedere nieuwe leerling wordt geholpen om zich thuis te voelen in de school.
• De school organiseert de klassen  op zo’n manier dat iedere leerling gewaardeerd wordt. Therefor the school must create an inclusive culture with inclusive values and norms, and an open climate in which all pupils are welcome.

2. Actief borgen van diversiteit

• Alle vormen van begeleiding en ondersteuning worden gecoördineerd.
• Professionaliseringsdagen en studies van en voor het personeel helpen hen om in te spelen op de diversiteit van leerlingen. The school should opt for a sustainable, qualitative policy in which resources are made available and expertise is built up in a sustainable and long-term way.
• Beleid op het gebied van ‘specifieke onderwijsbehoeften’ is een inclusief beleid.
• Maatregelen en afspraken om deelname aan regulier onderwijs van de overheid of regio benutten.
• Het beleid voor leerlingen met neurodiversiteit wordt gekoppeld aan de ontwikkeling van het onderwijsprogramma en het beleid van de onderwijsondersteuning.
• Het beleid voor leerlingen met een andere thuistaal wordt gekoppeld aan de ontwikkeling van het onderwijsprogramma en het beleid van de Interne begeleiding.
• Het beleid voor leerlingen die zeer makkelijk lerend of zeer moeilijk lerenden wordt gekoppeld aan de ontwikkeling van het onderwijsprogramma en het beleid voor onderwijsondersteuning.
• Barrières om aanwezig te zijn op school worden verkleind of opgeruimd.
• Pesten wordt actief teruggedrongen.

Laat meerdere personen van je school onze zelfreflectietool invullen, ofwel deze vragenlijst gebaseerd op de index voor inclusie. Zo krijg je een beeld hoe inclusief het beleid en de cultuur van je school is.

• European Toolkit for Schools Promoting inclusive education and tackling early school leaving.
• Booth, T., & Ainscow, M. (2011). Index for inclusion: Developing learning and participation in schools. United Kingdom: Centre for Studies on Inclusive Education (CSIE).
• Braunsteiner, M.L. (2016). Implementing the Index for Inclusion for Inclusive Schools: A New Paradigm.
• Emmers, E., Geerts, I., & Plessers, E. (2017). What does a successful diversity policy look like? Diversity as the most valuable tool to make learning potential flourish. EAPRIL Proceedings, 4, 193-203.