• Thema: Groeien richting een inclusieve pedagogie
  • Media:Antwoorden op veel gestelde vragen

Om inclusieve praktijken te ontwikkelen, moeten leerkrachten hun rol aanpassen en hun competenties verder ontwikkelen.

Veranderende rol van de leraar in een inclusieve samenleving

Een inclusieve school en samenleving vraagt volgens de European Agency for Special Needs and Inclusive Education (2016) om leerkrachten en andere onderwijsprofessionals die

  • Elke leerling warm verwelkomen, zodat de leerling voelt dat die erbij hoort, betrokken wordt, kan leren en positieve sociale interacties met leeftijdgenoten en volwassenen kan aangaan.
  • Samenwerken binnen de school
  • Samenwerken met ouders als onderwijs- en opvoedingspartners
  • De onderwijspraktijk verbeteren en vernieuwen op basis van verworven kennis, vaardigheden en attitudes.
  • Een kindgerichte benadering door participatie van de leerling
  • Een holistisch, geïntegreerd curriculum creëren voor elke leerling, met aandacht voor het fysieke, persoonlijke, sociale, emotionele en spirituele welzijn van leerlingen, naast de cognitieve aspecten van het leren. Zelfs wanneer een leeractiviteit gericht is op een specifiek leerdoel, is zij altijd geïntegreerd en onderling verbonden met elk kind, het gezin, de gemeenschap en de leeftijdsgenoten van het kind. Leren wordt gezien als een sociale activiteit waarin samenwerkend leren en verbindingen met de natuurlijke omgeving centraal staan. Als holistische ontwerpbenadering kan Universal Design for Learning (UDL) worden toegepast, een raamwerk dat handvatten biedt om een visie op inclusief werken in de praktijk te brengen.  Ook het Four-Component Instructional Design Model (Van Merriënboer & Kirschner, 2017) kan worden toegepast.
  • Cultureel responsief zijn
  • Interprofessionele samenwerking binnen systemen stimuleren door open te staan voor elkaars expertise en vanuit een gemeenschappelijke visie integrale en innovatieve aanpakken te ontwerpen (De Waal et al., 2018).
  • Professionalisering met focus op inclusie vanzelfsprekend vinden
  • De lokale gemeenschap betrekken bij de school en de school betrekken bij de lokale gemeenschap.

Kerncompetenties van een inclusieve leerkracht

Omdat dit bredere en soms nieuwe rollen zijn voor de leerkracht, heeft die volgens het Europees Agentschap voor Speciaal en Inclusief Onderwijs (2012) vier kerncompetenties nodig. In ons onderzoek (2021) werd het belang van deze competenties in de deelnemende landen onderzocht:

  • Competentie 1: Diversiteit van leerlingen waarderen - verschillen tussen leerlingen worden gezien als een hulpbron en een meerwaarde voor het onderwijs;
  • Competentie 2: Alle leerlingen ondersteunen - leerkrachten hebben hoge en realistische verwachtingen van de leerprestaties van alle leerlingen;
  • Competentie 3: Samenwerken met anderen - samenwerking en teamwerk zijn essentiële benaderingen voor alle leerkrachten;
  • Competentie 4: Persoonlijke professionele ontwikkeling - lesgeven is een leeractiviteit en leerkrachten nemen verantwoordelijkheid voor hun levenslang leren.
     

Spiegel: inclusief onderwijs begint bij jezelf

Om inclusie te bereiken moeten we onze onderwijsomgeving en ons onderwijsconcept afstemmen op de leerbehoeften van elke leerling in de diverse populatie. Met structurele en inclusieve veranderingen in het onderwijs en de leerplannen kan een school een inclusieve omgeving creëren. Het concept van inclusie moet door al het onderwijzend personeel worden gedragen. Inclusie is de norm. Dit vereist een structurele aanpassing in de zin van "practice what you preach". Aan de hand van een leeractiviteit kan je onderzoeken welke middelen je kan gebruiken om een inclusieve leeromgeving te creëren.

In ons huidige schoolsysteem zien we de tirannie van de homogeniteit met groepen tot 30 leerlingen, waarbij bepaalde minderheden zich uitgesloten voelen. In dit systeem hechten we niet genoeg waarde aan diversiteit, misschien ook omdat we denken dat het inefficiënt is? Misschien runnen we onze scholen gericht op maximaal rendement? Kunnen we daarbij onze eigen waarden ondervragen?

De volgende vragen kunnen die reflectie en dialoog ondersteunen:

  • Wie ben jij als professional binnen een inclusieve school?
  • Wat drijft je handelen binnen een inclusieve school? 
  • Bouw je 'langzaamheid' in om te luisteren en te leren van anderen?
  • Welke oude waarden heb je leren veranderen? Kun je dat koppelen aan de tien gewoonten van inclusieve leerkrachten?
  • Welk dilemma ben je onlangs tegengekomen en wat heb je ervan geleerd?
  • Hoe ga je om met situaties die je als gespannen ervaart in je school? Denk aan polarisatie in de klas, of in je personeelsteam. Denk aan dilemma's, verschillende perspectieven en verwachtingen.
  • Kan je een voorbeeld geven van een situatie waarin je verkeerde veronderstellingen maakte? Hoe ging je daarmee om?
  • Wat leer je van deze film 'Crip Camp': wat is er al veranderd in onze samenleving en wat is er nog niet veranderd?
  • Op welke manier(en) denk je dat het lied 'True colors' van Cindy Lauper resoneert met het thema van inclusief onderwijs?

Dit alles is gekoppeld aan een inclusieve pedagogie. Als je op de film hieronder klikt, zie je professor Lani Florian, Bell Chair of Education, die haar inaugurele lezing geeft onder de titel "Inclusive Pedagogy: a transformative approach to understanding and responding to individual differences". Deze lezing verkent het transformatiepotentieel van inclusieve pedagogie als alternatieve aanpak van langdurige onderwijsongelijkheden, zoals het chronisch onderpresteren van bepaalde groepen leerlingen. Opgenomen op 11 maart 2015 in het 50 George Square gebouw van de Universiteit van Edinburgh.

 

Bronnen

Artikel: 'Dance is nature'
Article 'Dance is nature' - Letse versie
Artikel: 'A manifesto for attuned teaching'
Article A manifesto for attuned teaching - Letse versie